5 Uqautinit ikayugiangi angayuqat kinguvagiaqni inulgammiit imirnit

1. Ihuaqhini ilagiit maligait

Takukhautitnia Aajiiqatigiinniq – tapkuat Inuit inuuhinut pinnagiyai ihumaliurniq atuqhugit uqaqatigiikniq angiqatigikniqlu. Pinahuaqlugit ilaliutipkaqni nutaqat pivaliatitninut tapkuat maligait qanugitninutlu ukiukittumik imirniq. Nutaqatit malikhalatqiyauyukhat maligaqnik pipkaqata piqatauni ihuaqhaqninik.

  • Uqauhigilugit tapkuat maligait piplugit imiqhimaittumik tungani ukiuqaqhuni 19-nik.
  • Uingaiqlugu tapkuat qanugityutauni ahiguiniq tapkuninga maligaqnik atuinaqlugitlu.
  • Atuqpiartitlugit tapkuat tamaitnut ilagini ilihimani tapkuat maligait. 
  • Atuqatigilugit tapkuat maligait ahiinut ilauyut nutagaphiknut inuuhit, apigilugitlu tapkuat naalakni piyumayatit.
  • Qanugigingitlugu tapkuat maligait atuqtaungitpata. Nutaqatit ilihimapkaqlugit tuqhulaulaqtatit qanga quyagitnaq aiyauyaqaqata angilgamun ikayuqtauyaqaqataluniit.
Ikayuqhiutilaq ihumagini tapkuat ilingnik ukpigiyatit pitquhitlu tugangayut imirlukmun atuqni ihumagilugit ilai tahapkuat apiqutit:
  • Ihumaliuguvit imirtailiniq imirlukmik, pipkaqtaililugit ahii angilgaqni imiqunagit, tapkuatut ilagini ilahiit pulaqtutluniit?
  • Qanuq akuniutigiyumik imirlujk ilauva inuuhiqni niuqaqtauvalu angilgaqni, ilagiit nunaliuyumiluniit katitviuyuni?
  • Piplugu ukiukittumik imirniq ahiguiyuq maligaqnik, tapkuat inulgammiqutitit pilaqtitauvat ilauni paatiqtuni ilihimayaqni imirluqarniaqtumi? Taimaitpan, uqauhigiviuk qanuqtut hivuganailgumilaqni qanuqlu hivuganailgumilaqnit imannaqlutikluniit imiquyauyagangata?
  • Ilihimagukni inulgamiqutit imiqnia imirlukmik qakutikkut, uqaqatigiviuk qanuqtut hivuganailgumittaq imirhuni tapkunaniluniit ahiini imirtuni?

2. Takukhaupkailutit nakuuyumik imirniqmun pitquhiqnik

Angayuqangupluni munaqtiupluniluniit, havaliuyutit takukhaupkaqni nutagaqnut ahiilu nutaqat nunaligiyaqni. Ukpigiyatit pitquhitlu mikhaanut imirluk pilaq angiyumik aktuanit nutaqatit inuuhiqni. Niguaguvit imirniqmik imirlukmik, piyaqangittuq imiguirniq piyagangata nutaqat nayungitlugit. Pivalluqlugu, takupkalaqtatit huliniqnut tamna imirluk pilaqnia inuliqutinut atugaulaqnia atuqtaukpat hivuganaittumik nakuuyumiklu.

Uqautini angayuqat takukhaupkaininut nakuuyumik imirniq pitquhit:
  • Pihimalutit tapkunani kiklilittautit tapkuat mikkarmik-qayangnautiuq imiraangat maliktakhaq.
  • Atuqtitiguvit katittaqviuyumik tapkuninga imirlukqaqnianik, atuqpiaqtitnia tapkuat imirluqangitniq imirtakhaittumik, pipkangitlugitlu ahiit aniniq avalittumik aqunniqluniit imiqhimakpata.
  • Aqungitlutit imiqhimaliqaqlutit imirlukmik aqutniqluniit ahiinut imiqhimayuqaqtitlugu.
  • Unipkangitlutuit unipkaqnik tapkuninga akhut imiqtunik takukhautilaqni alianagiangi quviahutauyangiluniit.
  • Parnautigivalliqlugit imirluittumik huliniit aliahutaunilu takukhautittangi alianaqtulat imirluqangittumik.
  • Atungitlugu imirluk aniguiyami ihumaalutinik ahiiluniit inuhiqmi akhugutit. Pivalluqlugu, pipkagahuaqni ukpigiyat ilannait, ilagini ilauyut, ilihaiyi, uqautyiyi Inutuqaqluniit uqaqatigiyanga tapkuninga.

3. Ikayuqlugit nutaqat qanugiliuqni nutagaqatimingnit pitquyauqpiaqni

Ayuqnaitpa tapkuat inulgammiit qanugitniqalat tapkuat imirluit piqagiangit qanugiliugiakhaqlu nalulilat. Inulgammiit ikpigilaqtai pitquyauqpiarnit ilannainit imirniq imirlukmik, ayuqnaqpialaqlu tapkuat imannagiakhaq. Taimaittumik atuqpiartuq ikayugiangi nutaqat qanugiliugiangi pitquyauqpiarniqnut imirniqmik, piyakhaita hivuganaittumik niguaqhini qanugitninut tahapkuninga ahii imirtut.

Unniqtutit angayuqaqnut ikayugiangi nutaqat hugiaqni inuuqatimingnit pitquyauni:
  • Parnailutit hivuani qanuq uqallagiakhaq ilannait pitquikpata imiquinit, tamnatut:
    • “Imannaq, ulapqiniagama aqagu aktuaniaqmikmanga qanuq ulapqittiarniga.”
    • “Imannaq, nakugingitnapku qanuq ikpingnaqnia uvamnut.”
    • “Imannaq, mamaigigapku.”
    • “Imannaq, nakungittumik ikpigiyumangitnama aqagu.”
  • Upaktangitlugit paatiqtut huliyutluniit tapkuat inuit imirniat imirlukmik.
  • Paatiqtuni imirluqaqtuni, tigumiaqlugu imirluittumik imirtakharnik pitquyaungittakhat imirniqmik.
  • Piqataulutit imirluittumik huliniit, tapkuatut ulapqiniq, hanuyarnit, ulapqiuyat aularniqluniit maniqamun.
  • Nalvaqlugit ilannat ayyikkutapyaink piyumayut piyumainangittutlu imirniqmik.
  • Paatiqtuningitpata ilaginiluniit huliyut ningaqtuqaliqatlu, aninnaqlutit qilamik hivayaqluguluniit ukpigiyat ilannait ilagitluniit ilauyuq ikayuqtikhamik.

Ihumagigukni inuuhuktutit imigungnakhiyanga imirlukmik qakutikkut, uqauhigilugu qanuqtut hivuganailgumitniagianga imirluni mikhigiakha hivuganarniq qayangnautinganik. Itqititlugit ikayuqtauyumayakhai piyaqaligangat, qanugitkaluaqtitlugu qanugilingania. Piqaqtitlugit atulaqtaitnik, tamnatut hivayagiangi ilagini ilauyuq, ukpigiyaq ilannaq Inutuqaqluniit.

4. Atatyutilutit nutagaqnut

  • Ilihimalugit nutaqavit ilannai humungauvaknilu nayuqpaktailu.
  • Apigilugit nutaqatit tuhaumapkaiyangi humungauniagiakhai tuhaqhitlutitlu parnakhimakpata ahianutniaqata.
  • Nayuqlugit aliahuqatigilugit, ulapqiuyaqatigilugit, qunngiarniq qunngiaqnik aulaqatigilugitluniit maniqamun.
  • Atugahuaqulugit piqatigiknit ilaguhigiyainut ilauyunut, Inutuqat ilannaitluniit avatigiyainittakhai inuit nagliguhuktut tapkuninga.

5. Piguqhaqlugu nutaqavit pilagahugini

Nutaqat nakunahugivaktut inmingnik pigialaitqiyat imirniqmik ukiukittutik atuqniluniit imirluit qayangnautinganik piplugit.

Hamma ilai unniqtutit ikayugiangi nutaqatit piguqhaqni pilagahuginit inmingnik:
  • Ilittugilugit nakuuyut hunat piyai nanngaqattainaqlugitlu.
  • Atugahuaqulugit piqatigiknit pitquhit ayyikkuhiqtakhatqiktut nunaliuyumi inuuyut aaniaqtailiniqmun inuuhilgit nakuuyumik pityutaulat.
  • Atugahuaqulugit ilauttaqnit iliharniqmun, ulapqinit nunaliuyunilu huliniit aliagiyai ilittakhait aliahungniq imirluittumik.
  • Atugahuaqulugit ilitquhit atatyutauni tigumirtuqlugit Inuit pitquhit, atatyutauni nunamun ilihaqnilu Inuit ayuitnit. 
Angayuqanguyut ilihautilaqmiyai nutagaqtik nakuuyumik aniguittarniq ayuitnit hugiagiangi ihumaalukniq ayurnaqnitlu qanugitnit atuqhimaittumik imirlukmik, tapkuatut:
  • Nayuqni nunamitniq.
  • Nayuqni ilannait ilagitlu.
  • Aliahungniq ahinngagiami taiguaqhuni ilapqiniqluniit qagitauyamun ulapqiuyanik.
  • Ulapqiniq ulapqityutinik ahiiluniit ilagikhuni huliniit.
  • Hulilukkitniq tapkuatut angunahuarniq, iqalukhiurniq, hanauyarniq, iganiq, miqhurniq.
  • Ikayurtikhaqhiurniq piyaqaligangat atatyutiniqlu inungnut ikayuqtuiyunut nagligiyigiyatlu.
  • Piguqhainiq nakuuyumik piqatigikniq ilaginut ilannaitlu ilauttarniqlu nunaliuyuni qanugiliuqniit, huliniit aliahugutiqaqnitlu.